Τίτος Πατρίκιος: «Όταν μας ανακοίνωσαν πως μάς κήρυξαν πόλεμο, γράφαμε στα θρανία κάτω η Ιταλία»

Με αφορμή την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, ο σπουδαίος ποιητής και πεζογράφος Τίτος Πατρίκιος μίλησε στην ΕΡΤ, περιγράφοντας πως βίωσε την κήρυξη του πολέμου από τη φασιστική Ιταλία του Μπενίτο Μουσολίνο, την Κατοχή και το μεταπολεμικό κλίμα στην Ελλάδα.

Ο ποιητής, τότε μαθητής στην Ανάργυροι και Κοραλλένια Σχολή Σπετσών, θυμάται με ζωντάνια τη στιγμή που έμαθε πως η Ιταλία είχε κηρύξει πόλεμο στην Ελλάδα. «Ο καθηγητής μας ήρθε, και με τρεμάμενη φωνή μας ανακοίνωσε ότι η Ιταλία μας κήρυξε τον πόλεμο», περιέγραψε ο ίδιος, προσθέτοντας πως «αμέσως ξεσπάσαμε σε ζητωκραυγές και γέμισαν οι πίνακες και τα θρανία με τα συνθήματα ‘Ζήτω η Ελλάς’ και ‘Κάτω η Ιταλία’. Εκείνη τη στιγμή, κανείς δεν μπορούσε να αντιληφθεί πλήρως το μέγεθος του πολέμου που ερχόταν».

Η ανάμνησή του αποτυπώνει όχι μόνο την αθωότητα των παιδιών, αλλά και τον ενθουσιασμό και την πίστη που επικρατούσε τότε, παρά την απειλή του πολέμου.

Τίτος Πατρίκιος: Τα χρόνια στην Κατοχή

Ο Τίτος Πατρίκιος, συνεχίζοντας, αφηγήθηκε τα πάρα πολύ δύσκολα χρόνια στην Κατοχή, μετά την εισβολή των Ναζί στην Ελλάδα: «Η ζωή στην Αθήνα άλλαξε δραματικά. Ο κόσμος πεινούσε, η αγορά ήταν γεμάτη από ανθρώπους που ζητούσαν τρόφιμα, και τα χειμερινά πρωινά έβλεπα ανθρώπους ξαπλωμένους στο δρόμο που δεν άντεχαν άλλο το κρύο».

«Το Βαρβάκειο, το σχολείο μου, ήταν απέναντι από την αγορά. Περπατούσα και έπρεπε να δρασκελίσω έναν ή δύο πεθαμένους από την πείνα. Η εικόνα αυτή με ακολουθεί μέχρι σήμερα» αφηγήθηκε με βαθιά συγκίνηση.

Συγκλονιστική ήταν η αφήγησή του για την 28η Οκτωβρίου του 1942, όταν οι μαθητές της Σχολής αποφάσισαν να τιμήσουν την ημέρα αυτή με μια δική τους, αυθόρμητη πράξη αντίστασης. «Πήραμε το τραμ για να πάμε στο Πεδίον του Άρεως και να τιμήσουμε τους ήρωες του πολέμου. Δύο συμμαθητές μου φοβήθηκαν και κατέβηκαν, ενώ εγώ σκέφτηκα να το κάνω, αλλά ντράπηκα όταν είδα τον μικρότερο μαθητή της Σχολής να παραμένει. Έμεινα και εγώ μαζί του. Ήταν ένας μικρός, προσωπικός μας φόρος τιμής». Μέσα από αυτή τη σκηνή, ο Πατρίκιος αναδεικνύει την αξία των μικρών πράξεων θάρρους και την αίσθηση του χρέους που ένιωθαν ακόμη και τα παιδιά απέναντι στην πατρίδα.

Η ζωή του, όμως, κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων δεν περιορίστηκε μόνο στις στιγμές αντίστασης και δυσκολίας. Η Κατοχή έφερε και μια νέα συνειδητοποίηση για την αξία της τέχνης και της λογοτεχνίας. Ο ίδιος εξομολογήθηκε πώς μέσα από την πείνα και τον αγώνα βρήκε διέξοδο στη γραφή: «Οι λέξεις έγιναν το καταφύγιό μου, και οι εικόνες της Κατοχής αποτυπώθηκαν στα ποιήματά μου. Οι άνθρωποι που περνούσαν δίπλα μου, οι σκηνές από την αγορά, το θλιμμένο βλέμμα των παιδιών. Όλα αυτά τα κουβαλούσα μέσα μου και τα μεταμόρφωνα σε στίχους».

Η γραφή έγινε για τον Πατρίκιο μια πράξη αυτογνωσίας και έκφρασης, μια διαφυγή από τη σκληρή πραγματικότητα, αλλά και ένα μέσο να διασώσει τη μνήμη μιας ολόκληρης γενιάς.

Αναφερόμενος στη σημασία της ιστορικής μνήμης, ο Τίτος Πατρίκιος τόνισε πως «η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου δεν είναι μόνο μια ευκαιρία να θυμηθούμε τους ήρωες και τα γεγονότα. Είναι μια υπενθύμιση ότι οι αγώνες αυτοί συνεχίζονται μέσα μας. Ότι η ελευθερία δεν είναι δεδομένη, αλλά κερδίζεται και διαφυλάσσεται με κόπο και θυσίες». Ο λόγος του ήταν ένας φόρος τιμής στους ανθρώπους που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία, αλλά και μια πρόσκληση προς τις νέες γενιές να κρατήσουν ζωντανή την ιστορική μνήμη.